3-10. สีลสุตฺตาทิวณฺณนา

[213-220] ตติเย (ที. นิ. ฏี. 2.149) ทุสฺสีโลติ เอตฺถ ทุ-สทฺโท อภาวตฺโถ ‘‘ทุปฺปญฺโญ’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 1.449) วิย, น ครหณตฺโถติ อาห ‘‘อสีโล นิสฺสีโล’’ติฯ ภินฺนสํวโรติ เอตฺถ สมาทินฺนสีโล เกนจิ การเณน สีลเภทํ ปตฺโต, โส ตาว ภินฺนสํวโร โหตุฯ โย ปน สพฺเพน สพฺพํ อสมาทินฺนสีโล อาจารหีโน, โส กถํ ภินฺนสํวโร นาม โหตีติ ? โสปิ สาธุสมาจารสฺส ปริหรณียสฺส เภทิตตฺตา ภินฺนสํวโร เอว นามฯ วินฏฺฐสํวโร สํวรรหิโตติ หิ วุตฺตํ โหติฯ ตํ ตํ สิปฺปฏฺฐานํฯ มาฆาตกาเลติ ‘‘มา ฆาเตถ ปาณีน’’นฺติ เอวํ มาฆาตโฆสนํ โฆสิตทิวเสฯ อพฺภุคฺคจฺฉติ ปาปโก กิตฺติสทฺโทฯ อชฺฌาสเยน มงฺกุ โหติเยว วิปฺปฏิสาริภาวโตฯ

ตสฺสาติ ทุสฺสีลสฺสฯ สมาทาย วตฺติตฏฺฐานนฺติ อุฏฺฐาย สมุฏฺฐาย กตการณํฯ อาปาถํ อาคจฺฉตีติ ตํ มนโส อุปฏฺฐาติฯ อุมฺมีเลตฺวา อิธโลกนฺติ อุมฺมีลนกาเล อตฺตโน ปุตฺตทาราทิวเสน อิธโลกํ ปสฺสติฯ นิมีเลตฺวา ปรโลกนฺติ นิมีลนกาเล คตินิมิตฺตุปฏฺฐานวเสน ปรโลกํ ปสฺสติฯ เตนาห ‘‘จตฺตาโร อปายา’’ติอาทิฯ ปญฺจมปทนฺติ ‘‘กายสฺส เภทา’’ติอาทินา วุตฺโต ปญฺจโม อาทีนวโกฏฺฐาโสฯ วุตฺตวิปริยาเยนาติ วุตฺตตฺถาย อาทีนวกถาย วิปริยาเยน ‘‘อปฺปมตฺโต ตํ ตํ กสิวณิชฺชาทิํ ยถากาลํ สมฺปาเทตุํ สกฺโกตี’’ติอาทินาฯ ปาสํสํ สีลมสฺส อตฺถีติ สีลวาฯ สีลสมฺปนฺโนติ สีเลน สมนฺนาคโต สมฺปนฺนสีโลติ เอวมาทิกํ ปน อตฺถวจนํ สุกรนฺติ อนามฏฺฐํฯ จตุตฺถาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

สีลสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อกฺโกสกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(23) 3. ทีฆจาริกวคฺโค

1-10. ปฐมทีฆจาริกสุตฺตาทิวณฺณนา

[221-230] ตติยสฺส ปฐมาทีนิ สุวิญฺเญยฺยานิฯ ปญฺจเม รโห นิสชฺชาย อาปชฺชตีติ ‘‘โย ปน ภิกฺขุ มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสชฺชํ กปฺเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเท (ปาจิ. 290) วุตฺตํ อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ ปฏิจฺฉนฺเน อาสเน อาปชฺชตีติ ‘‘โย ปน ภิกฺขุ มาตุคาเมน รโห ปฏิจฺฉนฺเน อาสเน นิสชฺชํ กปฺเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ อิมสฺมิํ วุตฺตํ อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ มาตุคามสฺส อุตฺตริ ฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมํ เทเสนฺโต อาปชฺชตีติ ‘โย ปน ภิกฺขุ มาตุคามสฺส อุตฺตริ ฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมํ เทเสยฺย อญฺญตฺร วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหนา’’ติ (ปาจิ. 63) เอวํ วุตฺตํ อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ เตนาห ‘‘เตสํ เตสํ สิกฺขาปทานํ วเสน เวทิตพฺพานี’’ติฯ ฉฏฺฐาทีนิ อุตฺตานตฺถานิฯ

ปฐมทีฆจาริกสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทีฆจาริกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[231-302] จตุตฺถวคฺคาทีนิ อุตฺตานตฺถานิฯ

อิติ มโนรถปูรณิยา องฺคุตฺตรนิกาย-อฏฺฐกถาย

ปญฺจกนิปาตวณฺณนาย อนุตฺตานตฺถทีปนา สมตฺตาฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

องฺคุตฺตรนิกาเย

ฉกฺกนิปาต-ฏีกา

1. ปฐมปณฺณาสกํ